علل ناباروری در مردان

نشستن های  طولانی مدت ، پوشیدن لباس های تنگ و یا کار با کامپیوتر یا لپ تاپ برای مدت طولانی نیز ممکن است دمای بیضه ها را افزایش داده و باعث ناباروری در مردان می شوند.

در این مقاله به علل ناباروری مردان و روش های جلو گیری از آن صحبت خواهیم کرد.همچنین می توانید علل ناباروری زنان را در اینجا مطالعه کنید.

شرایط لازم برای باروری در مردان

باروری مردان یک فرایند پیچیده است. برای اینکه شریک زندگی خود را باردار کنید، باید شرایط زیر را داشته باشید.

1- تولید اسپرم سالم

در ابتدا این امر باعث رشد و تشکیل اندام های تولید مثل در مردان در دوران بلوغ می شود. حداقل باید یکی از بیضه ها  به درستی عمل کرده و بدن شما تستوسترون و دیگر هورمون های لازم برای فرایند اسپرم سازی را تولید کند.

2- انتقال اسپرم به مایع منی

هنگامی که اسپرم در بیضه ها تولید می شود، لوله های ظریفی آنها را حمل کرده تا با مایع منی ترکیب شود و از آلت تناسلی خارج گردد.

3- تعداد  اسپرم در مایع منی

اگر تعداد اسپرم در مایع منی (شمارش اسپرم) کم باشد، احتمال اینکه یکی از اسپرم ها تخمک شریک شما را بارور کند، کاهش می یابد. وقتی تعداد اسپرم کم است که تعداد آن کمتر از 15 میلیون اسپرم در هر میلی لیتر مایع منی یا کمتر از 39 میلیون در هر انزال باشد.

4- حرکت اسپرم

اگر حرکت (تحرک) یا عملکرد اسپرم شما غیر طبیعی باشد، قادر به وصول به تخمک شریک شما نبوده و یا نمی تواند به آن نفوذ کند.

مطلب مرتبط: آزمایش ها و روش های تشخیص ناباروری در مردان

علل پزشکی ناباروری در مردان

مشکلات مربوط به ناباروری در مردان می تواند ناشی از مسائل پزشکی  و برخی از درمان ها باشد. برخی از این موارد عبارتند از:

1- واریکوسل

واریکوسل تورم رگ هایی است که تخلیه ی بیضه را انجام می دهند. این اختلال شایع ترین علت برگشت پذیر ناباروری در مردان است. اگرچه هنوز دقیقاً رابطه ی واریکوسل با ناباروری مشخص نشده است، اما می تواند به تنظیم دمای غیر طبیعی بیضه مرتبط باشد. واریکوسل باعث کاهش کیفیت (عملکردی) اسپرم می شود. درمان واریکوسل می تواند تعداد اسپرم ها و عملکرد آنها را بهبود ببخشد.

مطلب مرتبط: درمان واریکوسل برای ناباروری

2- عفونت و ناباروری در مردان

برخی از عفونت ها می توانند با تولید اسپرم یا سلامت اسپرم تداخل داشته و یا باعث بروز زخم هایی شوند که عبور اسپرم را مختل می سازند. این عفونت ها شامل التهاب اپیدیدیم (اپیدیدیمیت) یا بیضه ها (ارکیت) و برخی از عفونت های منتقله از راه جنسی، از جمله گونوره آ یا HIV می شود. اگرچه بعضی از این عفونت ها می توانند باعث آسیب دائمی بیضه شوند، اما غالباً اسپرم ها قابل بازیابی خواهند بود.

3- مسائل مربوط به انزال

انزال رتروگراد(عقب گرد) به حالتی گفته می شود که اسپرم در حین ارگاسم  به جای اینکه از آلت تناسلی خارج گردد، وارد مثانه می شود. شرایط مختلف پزشکی از جمله دیابت، آسیب های نخاعی، داروها و جراحی مثانه، پروستات یا مجرای ادرار می توانند منجر به این اختلال در انزال گردند.

برخی از مردان مبتلا به آسیب های نخاعی یا بیماری های خاص نمی توانند مایع منی را القا کنند، هرچند که هنوز قادر به تولید اسپرم هستند. در اغلب این موارد از اسپرم برای به کارگیری در تکنیک های کمکی باروری استفاده می شود.

4- آنتی بادی (پادتن) که به اسپرم حمله می کند.

آنتی بادی های ضد اسپرم، سلول های سیستم ایمنی هستند که به اشتباه اسپرم ها را به عنوان مهاجم های مضر شناسایی کرده و تلاش می کنند که آنها را از بین ببرند.

5- تومورها

سرطان ها و تومورهای خوش خیم می توانند به طور مستقیم بر اندام های تولید مثلی مردانه با اثر گذاشتن بر غده های تولید کننده ی هورمون های مرتبط با تولید مثل ، مانند غده ی هیپوفیز و یا از طریق علل ناشناخته تأثیر بگذارد. در برخی از موارد، جراحی، اشعه یا شیمی درمانی برای درمان تومورها می توانند بر ابتلا ناباروری در مردان تأثیر بگذارند.

6- نهان بیضگی

در بعضی از مردان، در طی تکامل جنینی، یک یا هر دو بیضه از شکم به داخل کیسه ای که به طور طبیعی حاوی بیضه ها است(اسکروتوم)، منتقل نمی شود. ناباروری مردان مبتلا به این بیماری بیشتر از سایرین است.

مطلب مرتیط: بیضه نزول نکرده و نابارورى

7- عدم تعادل هورمون ها

ناباروری می تواند ناشی از اختلالات بیضه ها یا اختلالاتی باشد که بر دیگر سیستم های هورمونی نظیر هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید و غدد آدرنال تأثیر می گذارند. تستوسترون پایین (هیپوگنادیسم مردانه) و سایر مشکلات هورمونی، می توانند از جمله علل احتمالی ممکن باشند.

8- نقائص لوله هایی که اسپرم را منتقل  می کنند.

لوله های مختلفی اسپرم را حمل می کنند که  می توانند به  علل متعددی، از جمله آسیب ناخواسته طی اعمال جراحی، عفونت های قبلی، تروما یا رشد غیرطبیعی، مانند فیبروز کیستیک یا شرایط ارثی مشابه ، مسدود شوند.

این انسداد می تواند در هر سطحی ، از جمله در بیضه، در لوله هایی که بیضه را تخلیه می کنند ،  در اپی دیدیم ها، در مجاری دفران، در نزدیکی مجاری انزالی یا در مجرای ادرار(پیشابراه) رخ  دهد.

9- نقایص کروموزومی

اختلالات مادرزادی مانند سندرم کلاین-فیلتر – که در آن مرد با دو کروموزوم X و یک کروموزوم Y (به جای یک X و دو Y) متولد می شود، – باعث تکامل غیرطبیعی اندام های تولید مثلی می شوند.

سایر سندرم های ژنتیکی مرتبط با ناباروری عبارتند از: فیبروز کیستیک، سندرم کالمن و سندرم کارتاژنر.

10- مشکلات حین مقاربت جنسی

این مشکل می تواند شامل اختلالات نعوظ ، انزال زودرس، مقاربت دردناک، اختلالات آناتومیکال مانند باز شدن مجرا به زیر آلت تناسلی (هیپواسپادیس) یا مشکلات روانی یا عاطفی است که با رابطه ی جنسی تداخل دارند.

11- بیماری سلیاک و ناباروری در مردان

اختلال گوارشی ناشی از حساسیت به گلوتن سلیاک نام دارد. بیماری سلیاک می تواند باعث ناباروری در مردان شود.   پس از رعایت رژیم غذایی عاری از گلوتن مشکلات مربوط به باروری بهبود می یابند.

12- مصرف داروهای خاص

داروهای جایگزین هورمون تستوسترون، استفاده ی طولانی مدت  از استروئید آنابولیک، داروهای درمان سرطان (شیمی درمانی)، ضد قارچ های خاص، برخی از داروهای ترمیم کننده ی زخم و غیره می توانند تولید اسپرم را کاهش داده و باعث ناباروری در مردان شوند.

13- جراحی قبلی

برخی از جراحی ها مانع از وجود اسپرم در مایع منی در هر بار انزال می گردند . وازکتومی، جراحی ترمیم فتخ های کشاله ی ران (اینگوئینال)، جراحی های اسکروتوم (کیسه ی بیضه) یا بیضه، جراحی های پروستات و جراحی های بزرگ شکم که برای درمان سرطان های بیضه و رکتوم انجام می شوند و همچنین تعداد دیگری از جراحی ها از جمله ی این موارد هستند. در اغلب موارد، با انجام جراحی می توان این مشکلات را رفع و یا اسپرم را مستقیماً از اپی دیدیم و بیضه ها دریافت نمود.

علل محیطی در ایجاد ناباروری در مردان

عناصر خاص محیطی مانند گرما، سموم و مواد شیمیایی در طول زمان و چنانچه فرد به صورت دائمی در معرض آن ها قرار بگیرد ، می توانند تولید اسپرم یا عملکرد آن را کاهش دهند.

– مواد شیمیایی صنعتی

قرار گرفتن در معرض بنزن ها ، تولوئن، گزیلن، آفت کش ها، علف کش ها، حلال های آلی، مواد نقاشی و سرب ممکن است منجر به کاهش تعداد اسپرم ها شود.

– فلزات سنگین

قرار گرفتن در معرض سرب و دیگر فلزات سنگین نیز می تواند موجب ناباروری شود.

– پرتو یا اشعه ایکس

اگرچه قرار گرفتن در معرض اشعه ها می تواند تولید اسپرم را کاهش دهد ، اما اغلب موارد در نهایت تعداد آن ها به حالت عادی بازخواهد گشت. دوزهای بالای  تابشی، می توانند تولید اسپرم را به طور دائم کاهش دهند.

– دمای بیش از حد بالای بیضه ها

افزایش دمای بیضه ها باعث کاهش تولید و اختلال عملکرد اسپرم می شود. اگرچه هنوز مطالعات در این زمینه محدود هستند ، اما شاید استفاده ی مکرر از سونا یا حمام های داغ به صورت موقت میزان اسپرم شما را کاهش دهد.

نشستن های  طولانی مدت ، پوشیدن لباس های تنگ و یا کار با کامپیوتر یا لپ تاپ برای مدت طولانی نیز ممکن است دمای بیضه ها را افزایش داده و باعث کاهش تولید اسپرم شوند.

جلوگیری از ناباروری در مردان

برخی از علل دیگر ناباروری در مردان عبارتند از:

– استفاده ی  غیرقانونی از داروها

استروئیدهای آنابولیک که برای تحریک قدرت عضلانی و افزایش رشد آن ها به کار می روند، می توانند باعث تحلیل بیضه ها و کاهش تولید اسپرم شوند. استفاده از کوکائین یا ماری جوانا نیز ممکن است به طور موقت تعداد و کیفیت اسپرم شما را کاهش دهد.

– مصرف الکل

نوشیدن الکل می تواند سطح تستوسترون خون را کاهش داده و باعث اختلال نعوظ و کاهش تولید اسپرم گردد. بیماری های کبدی ناشی از نوشیدن بیش از حد الکل می توانند منجر به مشکلات باروری شود.

– استعمال سیگار و ناباروری در مردان

مردانی که سیگار می کشند از کسانی که سیگار نمی کشند، اسپرم های کم تری دارند. دود دست دوم  نیز ممکن است احتمال ناباروری در مردان را افزایش دهد.

– استرس عاطفی

استرس می تواند با هورمون های خاصی که برای تولید اسپرم مورد نیاز اند ،  مداخله کند. استرس عاطفی شدید یا طولانی مدت (مزمن) با تحت تاثیر قرار دادن تعداد اسپرم ها ، مشکلات ناباروری در مردان را ایجاد خواهد کرد.

– وزن

چاقی می تواند باروری را به روش های مختلفی از جمله تاثیر مستقیم بر خود اسپرم  و همچنین ایجاد تغییرات هورمونی که باعث کاهش باروری مردان می شود، تحت تاثیر قرار دهد.

مشاغل خاصی از جمله جوشکاری و یا شرایطی که شامل نشستن های طولانی مدت می شوند ، مانند رانندگی ، ممکن است با خطر ناباروری همراه باشند. با این حال، تحقیقات در این امر نظرات مختلفی دارند.

دکتر حسین کرمی متخصص اورولوژی و ناباروری مردان در تهران