ناباروری در مردان چگونه تشخیص داده می شود؟

تولید مثل (یا باروری) یک مسئله ی ساده و تجربه ی طبیعی برای بیشتر زوج ها است. ناباروری در مردان معمولا به کیفیت و کمیت اسپرم های او مربوط می شود. اگر تعداد اسپرم در هر بار انزال شدن مرد کم باشد یا اسپرم ها کیفیت پایینی داشته باشند، این موضوع که فرزند دار شود سخت خواهد شد، و بعضی اوقات غیر ممکن می شود.

زمانی مرد به عنوان نابارور تشخیص داده میشود که، هر دو زوج آزمایش شوند و مشکل تولید مثل در مرد یافت شود.

ناباروری در مردان چه میزان شایع است؟

ناباروری یک مشکل فراگیر است. در حدود یک زوج از هر پنج زوج نابارور مشکل به تنهایی در مردان می باشد. تخمین زده می شود که در هر 20 مرد یک مرد مشکل باروری به خاطر تعداد کم اسپرم ها در هر بار انزال شدن دارد. هرچند فقط 1 مرد در هر 100 مرد در هر بار ارضا شدن اسپرمی ندارد.

علائم ناباروری در مردان چیست؟

در بیشتر موارد، نشانه ی آشکاری برای ناباروری وجود ندارد. معمولا رابطه ی جنسی، نعوظ و انزال بدون مشکل خاصی انجام میشوند. مقدار و ظاهر مایع منی در هر بار انزال معمولا طبیعی به نظر میرسد برای پی بردن به این که آیا مردی نابارور است یا خیر آزمایش های پزشکی نیاز است.

چه چیزی باعث ناباروری در مردان می شود؟

معمولا ناباروری در مردان به دلیل مشکل در تولید اسپرم یا انتقال اسپرم به وجود می آید. به وسیله ی آزمایش های پزشکی، ممکن است پزشک بتواند علت مشکل را پیدا کند. حدود دو سوم از مردان نابارور در ساخت اسپرم در بیضه ها مشکل دارند. خواه تعداد اسپرم های تولیدی کم باشد یا/و اسپرم های ساخته شده عملکرد مناسبی نداشته باشند.

مشکل انتقال اسپرم ها در حدود یکی از پنج مرد نابارور یافت شده است، مانند مردی که در گذشته وازکتومی کرده و اکنون امیدوارد است که دوباره صاحب فرزند شود. بسته شدن (اغلب به یک انسداد برمیگردد) لوله ای که اسپرم ها را از بیضه به آلت تناسلی انتقال میدهد میتواند باعث خالی شدن کامل مایع منی از اسپرم گردد.

دیگر علت های ناباروری در مردان که کمتر شایع هستند شامل این موارد میشوند: مشکلات جنسی که روی توانایی ورود منی به واژن برای جایگزینی و باروری تاثیر میگذارد (یکی از هر 100 زوج نابارور)، میزان کم هورمون تولیدی در هیپوفیز که روی بیضه ها عمل میکند (یکی از هر 100 مرد نابارور)، و آنتی بادی های ضد اسپرم (یکی از هر 16 مرد نابارور). در بیشتر مردان آنتی بادی ضد اسپرم نمیتواند روی باروری مرد تاثیری بگذارد اما در بعضی از مردان این آنتی بادی باروری را کاهش میدهد.

دستگاه تولید مثل مرد

دستگاه تولید مثل مرد از بیضه ها، سلسله ای از لوله ها و دیگر غده هایی که به درون این لوله ها وارد می شوند تشکیل شده است. مغز نقش مهمی در مدیریت دستگاه تولید مثل مردان بازی می کند.

غده ی هیوفیز و هیپوتالاموس در کف مغز قرار دارند و تولید هورمون های مردانه و اسپرم ها را مدیریت میکنند. هورمون لوتئیزه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکولی (FSH) دو هورمون پیام رسان مهم هستند که توسط غده ی هیوفیز ساخته میشوند و روی بیضه عمل می کنند.

بیضه یک جفت غده ی تخم مرغی شکل است که در کیسه ی بیضه قرار دارد، کیسه ی بیضه در پایه ی آلت تناسلی و بیرون بدن قرار دارد. بیضه اسپرم و هرمون جنسی مردانه یعنی تستوسترون را می سازد. حدود 70 روز طول می کشد تا اسپرم بالغ شود و توانایی بارور کردن تخمک را بدست آورد.

زمانی که از بیضه آزاد میشود، اسپرم حدود دو تا ده روز درون اپیدیدیم می ماند تا توانایی های لازم حیاتی برای حرکت قدرتمند و توانایی نفوذ به تخمک را بدست آورد.

هنگام ارضا شدن، امواج انقباض عضلات اسپرم ها را از بیضه و از طریق وازدفران به همراه مقدار کمی مایع انتقال می دهند. سمینال وزیکل و پروستات مایع بیشتری برای محافظت از اسپرم ترشح میکنند. مخلوطی از اسپرم و این مایعات (مایع منی) از طریق مجرای ادراری به راس آلت تناسلی میرسد و از آن جا انزال (ترشح) اتفاق می افتد.

ناباروری در مردان چگونه تشخیص داده می شود؟

اگر زوجی برای باردار شدن تلاش کنند اما موفق نشوند، باید به پزشک محلی خود، کلینیک خانواده یا کلینیک زنان مراجعه کنند و یک سری آمایش های ابتدایی را انجام دهند. هر دو نفر زوج ها باید آزمایش شوند، حتی اگر یکی از زوج ها از شخص دیگری صاحب فرزند شده باشد. تشخیص می تواند شامل یک سابقه ی پزشکی از مرد و یک معاینه ی بالینی به همراه بررسی مایع منی برای تعداد، شکل و حرکت اسپرم ها باشد.

همچنین ممکن است آزمایش خون برای بررسی میزان هورمون های خونی که ساخت اسپرم را مدیریت می کنند انجام شود. همچنین بعضی اوقات بررسی های ژنتیکی و نمونه برداری از بیضه انجام خواهد شد.

ناباروری مردان چگونه درمان می شود؟

از هر هشت مرد نابارور یک مرد مشکل قابل درمانی دارد و بعد از درمان می تواند به طور طبیعی فرزند دارد شود. در بعضی از موارد پزشک به زوج ها پیشنهاد می کند که از روش های تخصصی باروری (ART) مانند IVF (لقاح آزمایشگاهی) استفاده کنند. این روش ها ناباروری را درمان یا برطرف نمیکنند اما به زوج ها کمک میکنند که صاحب فرزند شوند، حتی اگر تعداد اسپرم در مایع منی مرد خیلی کم باشد.

ICSI چیست؟

تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) حالتی از روش IVF برای درمان ناباروری است که در آن یک اسپرم تنها به صورت مستقیم در مجاورت تخمک به وسیله ی سوراخ کردن پوشش خارجی تخمک قرار می گیرد. این روش برای مردانی که ساخت ضعیفی دارند مناسب می باشد. اسپرم از مایع منی بدست می آید یا به دقت از بیضه یا اپیدیدیم استخراج میشود.

این روش حتی با تولید خیلی کم اسپرم توانایی بارور کردن را دارد. همانند IVF بعد از لقاح جنینی که بدست می آید درون رحم زن جایگذاری خواهد شد.

مردان سالم در سن 70 سالگی و بیشتر همچنان میتوانند صاحب فرزند شوند، هرچند زمانی که طول می کشد تا همسر او باردار شود در مقایسه با میان سالی طولانی تر می باشد. علت این موضوع ممکن است کاهش فعالیت جنسی، کاهش حجم مایع منی، تغییر در تحرک اسپرم ها، تعداد پایین اسپرم های متحرک، و احتمال پایین بودن عملکرد اسپرم و کیفیت DNA باشد.
همچنین شانس این که کودک مبتلا به یک نقص ژنتیکی یا کروموزومی باشد در مردان مسن افزایش می یابد.

مطلب مرتبط: راه های درمان ناباروری

آیا برای پیشگیری از ناباروی در مردان راهی وجود دارد؟

بهتر است از کشیدن سیگار، مصرف زیاد الکل، عفونت های مقاربتی، تنش گرمایی در اثر لباس زیر تنگ، و استروئید های آنابولیک به عنوان عاملی که میتوانند برای ساخت اسپرم خطرناک باشند دوری کنید.

اگر در جایی کار میکنید که ممکن است روی باروری شما تاثیر داشته باشد، مهم است که لباس های محافظ بپوشید و طبق دستورالعمل های بهداشت حرفه ای از وسایل محافظتی استفاده کنید. توصیه شده است که زوجی که قصد باردار شدن دارند از قرار گرفتن در معرض مواد شیمایی خطرناک دوری کنند.

به دلیل تاثیرات احتمالی روی بارداری مهم است درصورتی که یک هورمون درمانی یا سابقه ی جراحی بیضه در کودگی داشته اید به پزشک خود بگویید.

آیا افزایش سن میتواند باعث ایجاد مشکلات باروری در مردان شود؟

مردان سالم در سن 70 سالگی و بیشتر همچنان میتوانند صاحب فرزند شوند، هرچند زمانی که طول می کشد تا همسر او باردار شود در مقایسه با میان سالی طولانی تر می باشد. علت این موضوع ممکن است کاهش فعالیت جنسی، کاهش حجم مایع منی، تغییر در تحرک اسپرم ها، تعداد پایین اسپرم های متحرک، و احتمال پایین بودن عملکرد اسپرم و کیفیت DNA باشد.
همچنین شانس این که کودک مبتلا به یک نقص ژنتیکی یا کروموزومی باشد در مردان مسن افزایش می یابد.

وقتی مردی نابارور تشخیص داده شد، ممکن است چه احساسی داشته باشد؟

ممکن است زمانی که مردی متوجه میشود نابارور است شوکه شود. همچنان یک باور نادرست و متداول وجود دارد که ناباروری مشکل زن است. از این رو وقتی به مردی گفته میشود که اسپرم هایش مشکل دارند، اغلب او آمادگی این موضوع را ندارد.
گفتن این موضوع که اسپرم مردی مشکل دارد میتواند روی احساس مردانگی، جنسی و توانایی او تاثیر بگذارد. اغلب مردان نابارور بعضی اوقات با این تفکر که آن ها توانایی انجام کاری که دیگر مردان میتوانند انجام دهند را ندارند مقابله می کنند.
پاسخ احساسی به ناباروری میتواند طبیعی باشد. صحبت با پزشک یا یک متخصص مسائل جنسی میتواند به بعضی از مردان در مورد این احساس کمک کند.

دکتر حسین کرمی متخصص اورولوژی و ناباروری  در تهران