ناباروری و روش های جدید درمان آن

امروزه ناباروری به یکی از چالش های بزرگ بشریت تبدیل شده است. برای درمان این موضوع راهها و روشهای گوناگون و زیادی در جهان پیشنهاد شده است که در این مقاله آنها را دنبال میکنیم.

محققان در سراسر جهان به دنبال درمان های ناباروری با درصد موفقیت بالا هستند. از بعضی روش های ساده مانند کاشت نطفه گرفته تا نظریات پیچیده مانند استفاده از DNA سه والد برای تولد نوزاد، به زوج هایی که با ناباروری دست و پنجه نرم میکنند احساس امیدواری میدهند. در اینجا مطالبی در مورد بعضی از روش های اخیر درمان ناباروری و مطالعات راجع به آن ها گرد آوری شده است.

1- هورمون تحریک کننده ی فولیکول (FSH)

معمولا در هنگام باروری درون آزمایشگاهی، پزشک به خانم ها مقدار زیادی هورمون تحریک کننده ی فولیکول (FSH) می دهد تا رشد فولیکول های زیادی را درون تخمدان تحریک کند و تخمک های ایجاد شده را بتواند در یک مرحله برداشت کند. بعد از آن این تخمک ها درون ظروف آزمایشگاهی با اسپرم ترکیب میشوند. اما به نظر میرسد مقدار بیش از حد FSH (که به طور معمول غلظت های مختلف آن توسط غده ی هیپوفیز در طی چرخه ی قاعدگی تولید میشود و منجر به آزاد شدن یک تخمک میشود)  میتواند شانس خانم ها را برای باردار شدن در طی IVF کمتر کند.

یک مطالعه ای که در سال 2015 انجام شد، دریافت که از 650.000 مورد IVF انجام شده در ایالات متحده خانم هایی که که FSH فراوانی دریافت کرده اند، شانس کمتری برای تولد نوزاد زنده داشته اند، و احتمال آن 15 تا 20 درصد کاهش یافته بود. دانشمندان امیدوارند که نتایج تحقیقات بیشتر در مورد اینکه چه میزان FSH برای یک بارداری موفق لازم است به آن ها کمک کند.

2- روش درمانی IUI

این روش برپایه تسهیل راه اسپرم به سمت تخمک میباشد و به این طریق به درمان ناباروری کمک میکند. اسپرم از اثرات جانبی واژن و لوله رحم دور می ماند، و زمانی که برای تشکیل تخم لازم است کوتاه میشود.

زمانی که اسپرم همسر شما یا فرد اهداکننده در آزمایشگاه درحال پردازش است، نمونه ای از اسپرم ها با بیشترین کمیت و کیفیت گرفته میشود. بعداز آن مقدار مورد نیاز اسپرم با استفاده از یک کاتتر نازک و بلند (با قطر 1.8 میلیمتر) به طور مستقیم به رحم شخص مونث وارد میشود.

ارزیابی اسپرموگرافی از تمام نمونه اسپرم قبل از IUI انجام میشود. در بیشتر موارد از نمونه تازه اسپرم همسر شما استفاده میشود، اما از اسپرم فریز شده یا اسپرم اهدایی میتواند استفاده شود. در این روش به طور همزمان تحریک هورمونی همسر مونث نیز انجام میشود. هدف این تحریک قبل از IUI بالغ کردن یک یا دو فولیکول است. تحریک کردن شانس دستیابی به بارداری را افزایش می دهد. این فرآیند شبیه به فرآیند معاینه متخصص زنان و زایمان است. همچنین کاملا بدون درد (بدون نیاز به استفاده از بیحسی موضعی انجام میشود) و سریع است.

✅ درصد موفقیت

در اولین چرخه ی درمانی این روش 5 تا 15 درصد خانم ها به بارداری دست می یابند. موفق به باردار شدن به سن خانم ها نیز بستگی دارد و با افزایش سن کاهش می یابد. این روش درمان ناباروری هرگز بعد از 40 سالگی انجام نمی شود. اگر بعد از انجام سه چرخه IUI بارداری حاصل نشود، ممکن است پزشکتان روش کارآمد تری را برای شما پیشنهاد کند.

3- شاخص تکه تکه کردن DNA

زوج هایی که که میخواهند اسپرم و تخمکشمان در آزمایشگاه ترکیب شوند، دو روش دارند: باروری درون آزمایشگاهی (روشی که در آن تخمک برداشته شده در یک ظرف به همراه تعداد زیادی اسپرم قرار داده خواهد شد که امید است یک اسپرم با تخمک لقاح یابد) و تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم (روشی که پیچیده تر است و اسپرمی که احتمال باروری بیشتری دارد به درون تخمک تزریق میشود). تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم هزینه ی سنگین تری دارد و این روش برای زوج هایی پیشنهاد میشود که کیفیت اسپرم کمی دارند یا تخمک آن ها پوشش سختی دارد که عمل لقاح را مشکل میکند.

امروزه مطالعات نشان داده آنالیز اسپرم توسط روش شاخص تکه تکه کردن DNA هزنیه ی اضافی زوج ها را برای تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم میکاهد. این روش به دنبال هر اسپرمی میگردد که شکست کروموزومی دارند، این اسپرم ها احتمال بارداری را کاهش میدهند.

4- فشرده کردن نطفه

محققان به دنبال بهترین راه برای فشرده کردن نطفه با بیشترین شانس برای لانه گزینی در رحم هستند که در نتیجه ی آن بارداری و تولد نوزاد اتفاق می افتد.

درحال حاضر جنین شناسان جنین را بعد از چند روز ارزیابی میکنند تا ببیند کدام حالت برای کاشت بهتر است. کلینیک های مختلف نظرهای متفاوتی درباره ی بهترین روش انجام این کار دارند.

اما تحقیقات دانشگاه استندفور یک راه ساده برای زنده ماندن جنین نشان داده است: فشرده کردن آن. آنها ابتدا تئوری خود را بر روی موش آزمایش کردند و دریافتند که اگر جنین در یک ساعت آخر فشرده شود، شانس بیشتری برای سالم ماندن در مرحله ی بلاستوسیت دارد. نصف این جنین ها به سمت بچه موش رفتند.

این مطالعات به انسان ها بسط داده شد و نشان داد احتمال موفقیت جنین و سلامت آن در مرحله ی بلاستوسیت حدود 90 درصد است. آزمایش های بیشتری نیاز است، اما اگر فشردن جنین به یک روش دقیق برای تعیین حیات آن تبدیل شود، این روش میتواند به یک روش دقیق با موفقیت بیشتری از IVF تبدیل شود.

5- سلول INVO

در روش تلقیح آزمایشگاهی معمولی، جنین سه تا پنج روز قبل از جایگذاری انکوبه میشود. اما کمپانی ایالات متحده میگوید روشی به اسم سلول INVO از انکوله کردن موثرتر است و احتمال بیشتری برای لانه گزینی دارد.

روش سلول INVOکه در امریکا و کانادا برای درمان ناباروری تایید شده است. اما فقط در بعضی از کیلینیک ها انجام میشود. در این روش بعد از ترکیب تخمک و اسپرم آن ها را در سلول INVOقرار داده و یک کپسول آن را احاطه میکند، بعد از گذشت پنج روز کپسول جنین برداشته شده و جنین طبق معمول در رحم قرار داده میشود.

در ماه فوریه اعلام شد نتایج حاصل از این روش برای تولد نوزاد موفقیت آمیز تر از روش IVF بوده است.

6- تقویت با سلول های پیشرو تخمک

کیفیت پایین تخمک یکی از بزرگترین عللی است که مانع درمان موفق ناباروری میشود. یکی از کمپانی های باروری اعلام میکند که امیدوار است یک تغییر در درمان جدید ایجاد کند که در آن احتمال زنده ماندن تخمک خانم ها بیشتر میشود.

هدف این آزمایشات جدید میتوکندری، ساختار های کوچک درون سولی هستند که وظیفه ی تولید انرژی با استفاده از اکسیژن و ماده ی غذایی برای سلول را دارند. با افزایش سن خانم ها میتوکندری های تخمک او کم توان شده و تاثیرات خود را از دست میدهند. به طور بالقوه کاهش توان باروری تخمک ها احتمال باروری موفق را کاهش میدهد.

دانشمندان چیزی به اسم سلول پیشرو تخمک کشف کرده اند، سلول های که در تخمدان وجود دارند ولی تخمک نمیشوند. در این درمان که به آن تقویت میگویند، قبل از اضافه کردن اسپرم به تخمک، میتوکندی های سالم از سلول های پیشرو به اسپرم ها اضافه خواهد شد.

7- تکنینک جایگذاری میتوکندری

همچنین در این روش هدف میتوکندری ها هستند، اما در این روش امیدواری به خانواده هایی است که مادر مشکلات میتوکندریایی دارد، در این بیماری با کاهش انرژی تولید شده توسط میتوکندری ها عملکرد سلول ها کاهش یافته یا ممکن است حتی بمیرند. در این بیماری ممکن است افراد دچار رشد ضعیف، بیماری های کبدی، ضعف عضلات یا حتی صرع شوند.

در این روش از تخمک مادر و میتوکندی های اهدایی استفاده میشود تا از انتقال بیماری های میتوکندریایی به نوزاد جلوگیری شود. این تخمک جدید در مرحله ی بعد با اسپرم مخلوط میشود و جنین تشکیل میشود.

اما نمیتوان انتظار داشت این روش به زودی در سراسر دنیا فراگیر شود. زیرا در بعضی کیلینیک های خاص و حتی به صورت آزمایشگاهی استفاده میشود.

تشخیص ژنتیک قبل از لقاح (PGD) چیست؟

تشخیص ژنتیک قبل از لقاح (PGD) یک تکنولوژی تولید مثلی است که به همراه چرخه IVF استفاده میشود تا احتمال موفقیت بارداری و زایمان را افزایش دهد. این تشخیص آزمایش ژنتیکی است که روی سلول هایی انجام میشود که از جنین ها برداشته شده اند، تا به تشخیص بهترین جنین کمک کند و باعث دستیابی به بارداری و جلوگیری از بیماری های ژنتیکی، آن هایی که زوجین در خطر آن هستند، میشود.

✅ PGD به چه کسانی توصیه می شود؟

PGD ممکن است در تمام چرخه های IVF درنظر گرفته شود، با این حال آن هایی که ممکن است بیشترین فایده را از این آزمایش داشته باشند زوج هایی هستند که در خطر بالای اختلالات کرموزومی یا بعضی بیماری های ژنتیک خاص قرار دارند. این شامل خانم هایی است که چند سقط داشته اند یا آن هایی که بارداری قبلی با اختلال کروموزومی داشته اند.

خانم های بالای 38 سال و مردان با بعضی از اختلالات اسپرمی ممکن است جنین با درجه ی بالایی از اختلالات کروموزومی تشکیل دهند. این تست همچنین به اسم PGT-A شناخته میشود. به علاوه، اگر شخصی حامل یک نوآرایی ساختاری کروموزومی است، PGD میتواند مشخص کند که کدام جنین مقدار طبیعی ماده کروموزومی دارد.

این تکنولوژی همچنین به اسم PGT-SR (نوآرایی ساختاری) نیز شناخته میشود. وقتی احتمال 25 یا 50 درصد برای داشتن فرزندی با نوعی بیماری خاص ژنتیکی وجود داشته باشد، PGD میتواند برای تشخیص این که کدام جنین مورد تاثیر قرار گرفته است، کدام تاثیری ندیده است یا کدام حامل این بیماری است (اگر ممکن باشد) طراحی شود. بعد از آن، فقط جنین هایی که بیماری را ندارند به داخل رحم منتقل میشوند تا بارداری ایجاد شود. این روش به اس PGT-M (اختلالات تک ژنی) نیز شناخته میشود.

 دکتر حسین کرمی متخصص اورولوژی و ناباروری مردان در تهران